[♫ 𝕄𝔼𝕃𝕆𝔻𝕚 ♫]

Belirli ve Belirsiz, Mutlak ve Muallak Adaklar "Nezrim olsun, yarin oruç tutayim" gibi bir adak, muayyen (belirlenmis) bir adaktir. "Nezrim olsun, bir gün oruç tutayim" denilmesi de gayrimuayyen (belirlenmemis) bir nezirdir. Bunlar, ayni zamanda bir sarta bagli olmayan mutlak (baglantIsiz) nezirlerdir. "Falan kimse gelirse, Allah için nezrim olsun her gün oruç tutayim, su kadar sadaka vereyim" gibi, sarta bagli nezirler de birer muallak (baglantili)nezirdir. Mutlak olan (bir sarta bagli olmayan) nezirleri yerine getirmek vacibdir. Belli gününde yerine getirilmeyen bir nezir, bAska bir günde kaza edilir. Bugün fakire sadaka vermesini adadigi halde, bu sadakayi o gün vermezse, bAska bir günde verilmekle yerine getirilir. Buna kaza denilir. Olmasi istenilen bir sarta bagli nezir, o sartin gerçeklesmesi halinde yerine getirilmesi vacib olur. Olmasi istenmeyen bir sarta baglanmis bulunan bir nezre gelince, bunda adak yapan serbestir. sart gerçeklegince, dilerse nezrini yerine getirir, dilerse yalniz yemin keffareti öder. Sahih olan budur. Örnek: "su nimete kavusursam bir ay oruç tutayim" diye adak yapan kimse, o nimete kavusunca bir ay oruç tutmasi vacib olur. Çünkü sart kilinan nimet, adak sahibi için istenen seydir. Aksine olarak; bir kimse kendini yalan söylemekten engellemek için: "eger yalan söylersem, bir ay oruç tutmak nezrim olsun" diye nezrettigi halde yine yalan söylerse, serbestir. Dilerse bu adagini yerine getirir, bir ay oruç tutar. Dilerse yemin keffareti öder. Çünkü sart ko?tusu yalan söyleme igi, kendisince istenen sey degildir. Bu nezir bir nevi yemin demektir. Mutlak bir nezir, muayyen (belirli) olsa bile, zamana, mekâna, belli bir paraya, belli bir fakire bagli kalmaz. Bu nezir, gerek oruçla, gerek namazla ve itikâfla olsun, gerek para ve Diser seylerle olsun Egittir: Buna göre, bir kimse: "Cuma günü oruç tutayim" veya "Beytü'l-Makdis'de su kadar namaz kilayim" veya "Bu parayi cuma günü falan beldede olan falan fakire vereyim" diye nezrettigi halde, buna ayKirs olarak bAska bir günde oruç tutsa, bAska bir mescidde o kadar namaz kilsa, o miktarda bAska bir parayi bAska bir beldedeki bAska bir fakire verse, adagini yerine getirmis olur. Bir sarta baglanmis olan bir nezir, o sartin bulunmasindan önce yerine getirilemez. "Falan zat gelirse üç gün oruç tutayim" diye nezreden kimse, dara o zat gelmeden üç gün oruç tutacak olsa, nezrini yerine getirmis olmaz. sarta baglanarak yapilan bir nezir de, zamanla, mekânla, belli bir para ve belli bir fakirle kayitlanmaz. Örnek: "Falan igim olursa cuma günü oruç tutayim, su yerdeki falan fakire su parayi vereyim" seklinde nezir yapan kimse, o is olduktan sonra herhangi bir günde o orucu tutabilir veya herhangi bir yerdeki bAska bir fakire o paranin kasiligini verebilir. Bir vakte kadar izafe edilen bir oruç, o vaktin gelmesinden önce tutulursa, imam Azam ile imam Ebû Yusuf'a göre caiz olur. imam Muhammed'e göre caiz olmaz. Receb ayinda tutulmasi nezredilen bir orucun daha önce gelen Rebiulahirde tutulmasi gibi... "Bir sene oruç tutayim" diye mutlak sekilde yapilan bir nezirden dolayi, hilâllere göre tam bir sene oruç tutulmasi gerekir. söyle ki: eger arka arkaya devamli tutulmasi söylenmemis ise, bu oruç degigik günlerde tutulabilir. eger fasila vermeden tutulursa, otuz bes günün kazasi gerekir. Bunun otuz günü ramazana ve bes günü de bayramlara rastlayan günlere kasiliktir. Böyle nezreden kadin ise, bu yil içinde tutmayacagi adet günlerini de kaza etmesi gerekir. Fakat böyle bir yil araliksiz oruç tutulmasi nezredilirse, Ramazan günlerini kaza etmek gerekmez. Çünkü böyle bir sene Ramazandan dista kalamayacagi için, Ramazan günleri bu nezirden ayri tutulMus gibi olur. Bir kimse: "Falan ayda, (Receb ayinda) oruç tutayim" diye nezrettigi halde, o ayda hasta olsa iftar eder. Sonra Ramazan orucunda oldusu gibi kaza eder. "Allah RiZasi için bir gün oruç tutayim" diye yapilan bir nezrin günü belli degildir. Nezreden diledigi gün, o borcu tutabilir. Iki gün, üç gün... denildigi takdirde de hüküm böyledir. Bu günlerin oruçlari fasilasiz tutulabilecegi gibi, parça parça olarak da tutulabilir. Ancak nezir esnasinda fasilasiz tutulmasina niyet edilmis olursa, o zaman ara vermeden, tutulmasi gerekir. Örnek: "Ara vermeden on gün oruç tutayim" diye nezretmis bulunan bir kadin, bes gün oruç tuttuktan sonra âdet görmeye baglasa, tuttusu oruçlar nezirden sayilmaz. Temizlendikten sonra yeniden on gün tutmasi gerekir. Fakat daginik olarak ayri ayri günlerde oruç tutmayi adayan kimse, o kadar gün fasilasiz oruç tutsa, adagini yerine getirmis olur. "Üzerime oruç vacib olsun" diyen kimseye, bir gün oruç tutmak gerekir. Miktarina niyet etmeksizin: "Birçok günler oruç tutayim" diye nezreden kimsenin de, imam Azam'a göre on iki imama göre yedi gün oruç tutmasi gerekir. "Nezrim olsun ki, yalan söylemeyeyim, nezrim olsun ki, falan yere gitmeyeyim" gibi sözler, "Ahdim olsun" yerinde birer yemin sayilir. Buna göre, yalan konuIsa veya o yere gitse, yalniz yemin keffareti gerekir. "Üzerime nezrolsun" sözü de böyledir. Ancak bu sözlerle sadaka vermek, oruç tutmak, haccetmek gibi bir ibadet niyeti olursa, o zaman o ibadeti yerine getirmek gerekir. Yalniz: "Nezrim olsun" denilmesi de böyledir. Bu halde bakilir: eger bununla herhangi bir sayi olmaksizin oruca niyet edilmis ise, üç gün oruç gerekir. Miktarsiz sadakaya niyet edilmiIse, on fakire birer fitre miktari vermek gerekir. Nezirde kasd ve kasidsizlik (hüküm Bakimindan) Egittir. Buna göre "Allah için bir gün oruç tutayim" diyecek yerde yanilarak: "Bir ay oruç tutayim" denilse, bir ay oruç tutulmasi gerekir. Bu ayi belirlemek nezreden kimseye aittir. Nezrin arkasindan hemen oruca baglamasi sart degildir. "Allah RiZasi için su gün (persembe günü) oruç tutayim" diye yapilan bir nezir, en yakin olan persembe gününe ait bulunMus olur. Yalniz o gün tutulacak oruç ile bu nezir yerine getirilmis olur. Her persembe oruç tutulmasi gerekmez. Fakat buna niyet edilirse, her persembe oruç gerekir. Nezredilen günlerden birinde iftar edilirse, kaza gerekir. Örnek: Belli günlerde oruç tutmayi nezreden kimse, o günlerin siddetli sicagindan oruç tutmaya gücü yetmezse, iftar eder ve elvesili günlerde tutamadigi günleri kaza eder. Oruç tutmak üzere yaptigi adaktan dolayi üzerine kaza gereken kimse, bu kazayi geciktirip de kocalsa (seyh-i fâni olsa) veya geçimini kazanmak için pek zor bir sanat ile mesgul bulunsa iftar eder, her gün için bir fidye verir. Fakirliginden dolayi fidye vermeye gücü yetmezse, Allah Tealâ'dan mAgfiret diler. Çünkü Yüce Allah'in mAgfireti boldur, merhameti genistir. Bir kimse: "Bir ay oruç tutayim, itikâfda bulunayim" seklinde nezrettigi halde, henüz bir gün geçmeden vefat etse, kendisine bir ay oruç tutmak veya itikâfta bulunmak gerekir. ayin belli olup olmamasi Egittir. Bu halde her gün için bir fidye verilmesini vasiyet etmesi gerekir, vasiyeti bulunmadigi takdirde varislerinin izinleri ile bu fidye terekesinden verilebilir. Fakat bir kimse hasta oldusu halde böyle bir nezirde bulunup da iyilesmeden vefat etse, kendisine bir sey gerekmez. Amma arada bir gün dahi olsun, iyilesmis olsa, bir aylik fidye vasiyet etmesi gerekir. imam Muhammed'e göre, yalniz saglisa kavustusu günler miktari fidye vasiyet etmesi gerekir. "Yüce Allah'in RiZasi için kurban keseyim" veya "Nezrim olsun Kurban kesip etini fakirlere sadaka olarak vereyim" diye yapilan bir nezir geçerlidir. Fakat: "su hastaliktan iyi olursam, bir koyun keseyim" veya "Falan türbe için bir kurban keseyim" gibi nezirler, söz vermeler bir nezir hükmü tasimaz. Allah'in RiZasindan bAska bir kimse adina kurban kesilmesi caiz degildir. "Falan kimseye su kadar para adadim, falan türbeye su kadar mum adadim, falan zatin gelmesi için kurban kesecegim" gibi sözler caiz degildir. Hele bir ölü hakkinda: "Ey mübarek zat! Sen benim su igimi yoluna koyarsan, su hastama sifa verirsen, su kayip malimi bana geri çevirtirsen, senin türbene su kadar sey harcayayim" seklindeki adaklar batildir, haramdir. Belki: "Allah RiZasi için su fakire su kadar para vermek adasim olsun, Allah Tealâ hastama sifa verirse, su kayip mali bana geri döndürürse, Hak RiZasi için sadaka vereyim, kurban kesip etini sadaka vereyim, onlarin mescidlerine hasir ve zeytinyagi alayim" seklinde bir adak yapilabilir. Adak kurbaninin etini nezreden kimse yiyemeyecegi gibi, zevcesi ile usul ve furuu (baba, babanin babasi evlad ve evladlarin çocuklari) da yiyemezler. Bunu fakirlere sadaka olarak dagitmak gerekir. eger yiyecek olursa, yediklerinin kiymetini fakirlere vermek gerekir. Yapilan bir nezir veya yemin keffareti yerine getirilmezse, hakim tarafindan yapilmasina adam zorlanamaz. Çünkü bunlar, sadece diyanetle ilgili olarak mükellefe yönelen birer borçtur.

[Etiketler:]

Etiketler: belirli belirsiz mutlak muallak adaklar